Ο θεσμός των προαπαιτουμένων έχει ισχύ, μη κατοχυρωμένη θεσμικά, σε τμήματα του ελληνικού πανεπιστημίου τα τελευταία 10-15 χρόνια περίπου. Ως προαπαιτούμενα ορίζονται είτε μαθήματα-αλυσίδες, είτε συγκεκριμένα μαθήματα που θεωρούνται «απαραίτητα εργαλεία γνώσης» για την κατανόηση άλλων μαθημάτων και ως εκ τούτου κρίνεται απαραίτητο για τον φοιτητή να τα έχει περάσει ώστε να μπορεί να παρακολουθήσει και να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις των μαθημάτων πιο σύνθετου χαρακτήρα.
Πώς ξεκίνησε ο θεσμός στο τμήμα μας;
Εν συντομία, τα προαπαιτούμενα ξεκίνησαν να υφίστανται στη λογική της παρότρυνσης του φοιτητή να περνάει αυτά τα μαθήματα για δικό του όφελος και δική του διευκόλυνση, καθώς και για τον περιορισμό του ορίου φοίτησης, όπως ισχυρίζονται όσοι συμμετείχαν στην καθιέρωση του θεσμού (καθηγητικό μπλοκ, μέλη της ΔΑΠ). Εμφανίζονται, λοιπόν, ως σανίδα σωτηρίας στον φοιτητή που κολυμπάει μέσα στο ποτάμι της γνώσης και ως χείρα βοηθείας που θα τον οδηγήσει στην άλλη όχθη. Οι μόνες προϋποθέσεις που πρέπει να ικανοποιεί ο φοιτητής είναι να περνάει αυτά τα μαθήματα και αυτόματα η πύλη για την επόμενη αίθουσα γνώσης θα είναι ανοιχτή.
Η εποχή των προαπαιτουμένων έρχεται με πρωτοβουλία του καθηγητικού μπλοκ του τμήματος και της ΔΑΠ, ενώ η δυνατότητα ελεύθερης ρύθμισης του προσωπικού χρόνου του φοιτητή και του προγράμματος φοίτησής του, φεύγει. Πλέον υπάρχουν επιβεβλημένα μαθήματα που πρέπει να περάσει κανείς για να πάρει Εργαστήρια Χημικής Μηχανικής Ι-ΙΙ στο 4ο έτος και Τ.Ο.Μ. στο 5ο και ο φοιτητής βρίσκεται σε μια διαρκή κούρσα για να περάσει το εκάστοτε προαπαιτούμενο. Οι «κυρώσεις» μιας πιθανής αποτυχίας είναι η καθυστέρηση των σπουδών του για ένα, στην καλύτερη περίπτωση, χρόνο. Το αρχικό επιχείρημα θέσπισης των προαπαιτουμένων περί μείωσης του ορίου αποφοίτησης καταρρίπτεται από την ίδια την εφαρμογή του θεσμού. Η διευκόλυνση του φοιτητή που ήταν μια από τις θέσεις των υπευθύνων όταν στήριζαν την εφαρμογή, μετατρέπεται τώρα σε ολοένα και μεγαλύτερο βάρος για τον φοιτητή, καθώς το πλήθος των προαπαιτουμένων αυξάνει.
Ποια είναι τα υπονοούμενα ;
Τα προαπαιτούμενα δεν είναι ένας αυθύπαρκτος θεσμός και δεν μπορούν ν αντιμετωπίζονται ως τέτοιος. Μια καθολική μάστιγα εντατικοποίησης πλήττει το πανεπιστήμιο στις μέρες μας και εφαρμόζεται κατά τόπους με διάφορες μορφές. Μια τέτοια μορφή εντατικοποίησης είναι και τα προαπαιτούμενα.
Εντατικοποιούμαστε όχι για να βγούμε απόφοιτοι-αυριανοί εργαζόμενοι με περισσότερη κατάρτιση, ή καλύτερη ποιοτικά γνώση, όπως εσφαλμένα διάφοροι επικαλούνται. Η διαδικασία της εντατικοποίησης συμβάλλει στην διαμόρφωση παθητικών ατόμων που πειθαρχούν στους ρυθμούς φοίτησης και εργασίας που τους επιβάλλονται, περιορίζοντας τον ελεύθερο χρόνο τους και αμβλύνοντας την κριτική τους σκέψη. Δομείται πάνω στην εξατομίκευση και καταφέρνει να την προωθήσει, δεδομένου ότι οξύνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των ατόμων, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία συνόλων που πάσχουν γιατί είναι κατακερματισμένα. Ο σημερινός αγώνας δρόμου για να περάσει κανείς ένα μάθημα, μετατρέπεται σε αυριανή κούρσα για να κατακτήσει ή να διατηρήσει μια επαγγελματική θέση.
Επιστρέφοντας στο προαπαιτούμενα λοιπόν, άξιος θεωρείται αυτός που κατάφερε να τα περάσει, ενώ μη άξιος αυτός που απέτυχε. Εύκολα γίνεται αντιληπτό από αυτόν τον διαχωρισμό ότι ο θεσμός δημιουργεί φοιτητές δύο ταχυτήτων που δεν μπορούν να συνυπάρξουν γιατί κάποιοι είναι «λιγότερο άξιοι» από κάποιους άλλους. Ακόμα ευκολότερα γίνεται αντιληπτό ότι όλη η ευθύνη για την αποτυχία του φοιτητή μετατίθεται στον ίδιο, ενώ ο καθηγητής ως δια μαγείας δεν εμφανίζεται πουθενά ως υπεύθυνος.
Αξίζει να μας προβληματίσει στο σημείο αυτό, αυτή η «μαγική» αποποίηση ευθυνών των καθηγητών μπροστά στην αποτυχία των φοιτητών τους. Είναι πραγματικά απορίας άξιο το ποσοστό αποτυχίας σε μαθήματα όπως Εργαστήριο Ι, Ανόργανη Χημεία, Οργανική Χημεία Ι-ΙΙ, Φυσικές Διεργασίες ΙΙ, Αντιρρύπανση, Τρόφιμα, Φυσικοχημεία ΙΙ, Πολυμερή, Εφαρμοσμένα Μαθηματικά κλπ. Ο ισχυρισμός «οι φοιτητές είναι τεμπέληδες και δεν ασχολήθηκαν με το μάθημα, γι’ αυτό κόπηκαν» είναι εξόφθαλμη αδυναμία ανάληψης ευθύνης, ή δείγμα αδιαφορίας από πλευράς των καθηγητών.
Επιπροσθέτως και επιστρέφοντας στον θεσμό των προαπαιτουμένων, κατηγοριοποιώντας τα μαθήματα σε σημαντικά και μη (προαπαιτούμενα και μη δηλαδή), προλειαίνεται το έδαφος για αλλαγές του προγράμματος σπουδών στις κατευθύνσεις της Μπολόνια, δηλαδή σπάσιμο των σπουδών σε δύο κύκλους.
Τι σημαίνει για μας δύο ταχύτητες?
Πρόκειται για το σπάσιμο των εργασιακών και επαγγελματικών μας δικαιωμάτων, αφού τα πτυχία μας θα αναγνωρίζονται ως Βachelor και Μaster of Science. Το μέτωπο των κατοχυρωμένων εργασιακών και επαγγελματικών μας δικαιωμάτων, αποτέλεσμα αιματηρών αγώνων του παρελθόντος, διαρρηγνύεται. Το γεγονός ότι η αγορά εργασίας ζητά πλέον ένα νέο μοντέλο εργαζόμενου χωρίς κεκτημένα δικαιώματα-πλήρως προσαρμοσμένο στο καθεστώς των ελαστικών σχέσεων εργασίας-πλήρως υποταγμένου στις επιταγές του εργοδότη διαμορφώνει και την πραγματικότητα στον εκπαιδευτικό μηχανισμό και στο ιδιαίτερο κομμάτι του το πανεπιστήμιο.
Οι ολοένα και περισσότερο αναλώσιμοι εργαζόμενοι εμφανίζονται σαν μονάδες-άτομα μέσα στην ελεύθερη αγορά, αδυνατώντας να διασφαλίσουν τα κεκτημένα τους δικαιώματα, πολύ περισσότερο να διεκδικήσουν καινούρια.
Πώς σχετίζεται ο νέος νόμος πλαίσιο με τα προαπαιτούμενα;
Σε συνδυασμό με την ανώτατη διάρκεια φοίτησης περιλαμβάνεται και διάταξη που εισάγει αλυσίδες μαθημάτων. Μια επίσης πρωτοφανούς αυστηρότητας ρύθμιση που καθιστά υποχρεωτική την επιτυχία σε κάποια μαθήματα ως προαπαιτούμενο για τη συνέχιση των σπουδών, εισάγοντας σε πρώτη φάση και τη λογική των δυο κύκλων σπουδών. Ας φανταστούμε λοιπόν σε τι άξονες θα δρομολογηθεί το νέο Πρόγραμμα Σπουδών μας, βάσει αυτού του θεσμικού πλαισίου που επιτρέπει την εμφάνιση μαθημάτων- αλυσίδες στο τμήμα. Μια τέτοια ρύθμιση, συνδυαζόμενη με τα παραπάνω, είναι προφανές πως θέτει ακόμα περισσότερα αναχώματα στην απόκτηση του πτυχίου αφού ο φοιτητής είναι αναγκασμένος να περνάει με συγκεκριμένη σειρά τα μαθήματα. Εμείς πιστεύουμε ότι το ζήτημα της εντατικοποίησης των σπουδών είναι πολύ σημαντικό και σχετίζεται άμεσα με την θέση του απόφοιτου στην αγορά εργασίας. Η συνεχής ανοχή των φαινομένων αυθαιρεσίας, η διαρκής εξεταστική διαδικασία με προόδους εργασίες εργαστήρια σαν πραγματικότητα, σφυρηλατεί τον φοιτητή και μελλοντικό απόφοιτο με τα χαρακτηριστικά που έχει ανάγκη η αγορά εργασίας, αυτά της πειθάρχησης στον εργοδότη, της εκμηδένισης της έννοιας του ελεύθερου χρόνου στο όνομα της αύξησης της παραγωγικότητας. Το αίτημα των φοιτητών για ελεύθερο χρόνο σ’ αυτές τις συνθήκες είναι καίριο και αυτός θα πρέπει να είναι ένας ακόμα από τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα πρέπει να κινηθεί η κουβέντα για το Πρόγραμμα Σπουδών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου